Deniz Konşimentosu (B/L)

Bu belge bir gemi sirketinin veya onun yetkili acentesinin veya yükleme limaninda acentesi yoksa gemi kaptaninin mali yükletene verdigi, emre ve nama düzenlenebilen ve belge konusu mallarin tasinmak üzere kabul edildigini gösteren bir makbuz ve ayni zamanda yükleme kaydi kondugunda bir tasima sözlesmesidir. Belirtilen malin mülkiyetini de temsil eder ve belgenin ciro edilmesiyle mal el degistirir.

Mallarin teslimi ve yüklenmesi asamasinda konsimento:

Teslim alma ve yükleme eylemleri ayni anda yapilabildigi gibi farkli zamanlarda da yapilabilir.

Teslim alma keyfiyetini belgeleyen konsimentoya tesellüm konsimentosu, (received for shipment Bill of Lading) dogrudan yükleme eylemini belgeleyen konsimentoya yükleme konsimentosu (on board Bill of Lading) denir.

Ilk asamada mallarin teslim alindigini belgelemek amaciyla düzenlenen tesellüm konsimentosu, mallarin yüklendigini göstermediginden alici için kabul edilir bir konsimento degildir.

Zira alici, siparis ettigi mali teslim eden konsimentonun satici tarafindan bankaya ibraz aninda malin yüklenip yola çiktigindan emin olmak ister. Bu nedenle alicilarin talep ettigi konsimentolar malin gemiye yüklendiginin belirtilmis oldugu türde konsimentolardir. Yükleme keyfiyeti iki yolla belgelenir. Birincisi, üzerinde matbu olarak sadece mallarin teslim alindigi yazili olan tesellüm konsimentosuna mallarin yüklendigine dair bir kayit "Shipped On Board, Clean On Board" veya benzeri ibareler konulmasi ve bu ibarelerin altina gemi sirketi veya acentesinin kasesi, parafi ve yükleme tarihinin eklenmesi ile saglanir.

ikincisi ise dogrudan bir yükleme konsimentosunun düzenlenmesi veya eldeki tesellüm konsimentosunun yükleme konsimentosu ile degistirmesi yolu ile saglanir.
Yükleme konsimentosunda yükleme keyfiyeti matbu olarak yer aldigindan ayri bir yükleme kaydina gerek yoktur. Yükleme tarihi, tesellüm konsimentosundaki yükleme kaydinin altindaki , yükleme konsimentosunda ise, belgenin düzenlenme tarihidir. Bu tarih, akreditiflerde belirtilen yükleme vadesine uyulmasi, sigortanin baslangiç tarihinin kontrolü ve konsimentonun bayat olup olmadiginin tayini acisindan çok önemlidir.

Temiz Konsimento (Clean Bill of Lading) Ibaresi:

Mallar dis görünüs itibari ile iyi durumda teslim alinir veya yüklenirse temiz bir konsimento söz konusudur.

Gemiye yüklemeyi müteakip konsimentoya "Clean On Board" kaydi konulur. Fakat konsimentonun temiz olmasi için mutlaka "Clean On Board" kaydinin bulunmasi gerekmez. Konsimentoda mallarin veya ambalajlarinin kusurlu olduguna dair (Örnegin 50 balya birkaçi patlak;100 çuval 15 tanesi delik;tenekelerin bir kismi akar vaziyette, karton kutular islak vs. . ) gibi bir kayit yoksa bu temiz bir konsimento sayilir.

Baska bir deyisle akreditifte "Clean On Board" konsimento istendigi halde sadece "On Board" kaydini tasiyan fakat mallarin veya ambalajlarinin kusurlu olduguna dair bir kayit tasimayan konsimento temiz kabul edilir.

Ihbar Adresi (Notify Address):

Varis limaninda mallarin gelisinin haber verilecegi sahsin ismi ve adresidir. Bu sahis alicinin temsilcisi, gümrükçüsü veya bizzat alicinin kendisi olabilir. Notify adresinin kim olacagi akreditifte belirtilir.

Bayat Konsimento

Konsimentonun yükleme tarihin takip eden en kisa surede bankaya ibraz edilmesi gerekir. Aksi takdirde konsimento, mallarin varisindan yeterli bir süre önce alicinin eline geçmez. Mallarin varis limanina gelmis olmasina ragmen konsimentonun henüz alicinin eline geçmemesi gecikme masraflarina (demurrage) neden olur.

Akreditifte yükleme tarihinden itibaren 21 gün içinde bankaya ibraz edilmeyen konsimentolar bayat (Stale) konsimento olarak nitelendirilir ve rezerv konusu olur. Bayat konsimentonun bankaca kabul edilmesi için ya bu rezervin alici tarafindan kaldirilmasi ya da bayat konsimentonun kabul edileceginin akreditifte pesinen kabul edilmis olmasi gereklidir.

Navlun (Freight)

Tasima hizmeti karsiliginda gemi sirketine ödenen ücrete navlun denir. Teslim sekline göre navlun saticiya veya aliciya ait olabilir. Duruma göre navlunun pesin ödendigi "Freight Prepaid" varis limaninda ödenecegi "Freight Payable At Destination/Freight Collect" seklinde ibareler ile konsimento üzerinde gösterilir.

Konsimento Nüshalari / Tam Takim Ibaresi (Full Set Of B/L)

Konsimentolar birden fazla orjinal nüshali olarak düzenlenebilir. Bunun amaci birinin yitirilmesi halinde digerinin kullanilmasi imkanina sahip olmaktir. Yükletenin istegine göre düzenlenen orjinal ve suret adetleri konsimentolarda kayitlidir. Düzenlenen tüm nüshalara tam takim (Full Set) denir.

Örnek ; ön yüzünde 2 orijinal 2 suret yazan bir konsimento toplam 4 adet konsimentodan olusur. Bu konsimento için full set 4 adettir. 2 orjinal 1 suret veya 1 orjinal 2 suret tam takim (Full Set ) degildir.

Akreditif sarti tam takim konsimentonun ibrazini gerektiriyorsa, mutlaka 2 orjinal 2 suret konsimentonun ibraz edilmesi gerekir.

Orjinal nüshalardan herhangi birinin ilk ibrazinda mallar gemi sirketinin son cirantasina teslim edilir ve sirket bütün sorumluluklarindan kurtulur. Malin asil sahibi daha sonra ikinci bir orijinal nüsha ile gelip mali talep etse bile tasima sirketinin sorumlulugu yoktur dolayisiyla malin tamamen kendi kontrolü altinda olmasini isteyen bir alici firma, bütün orijinal nüshalari elinde bulundurmak zorundadir.

Ciro (Endorsement)

Ciro, konsimentonun devir sekillerinden biridir. konsimentolar devir açisindan üç kisma ayrilir.

1) Nama Yazili Konsimento ( To The Name Of): Bu tür konsimentolara uygulamada pek rastlanmaz bu tür konsimentolar temlik ve teslim ile devreder hak sahibinin kim oldugunun ispati hususu nama yazili senetlerde oldugu gibidir.

2) Emre Yazili Konsimento ( To The Order Of): Bu tür konsimentolar uygulamada en çok rastlananlardir emre yazili konsimentonun devri, senedin cirosu ve teslimi ile yapilir (Türk ticaret kanunu madde 1001) temlik cirosunun, teminat fonksiyonu konsimentoda yoktur. Hak sahibinin ispati, hamiline yazili senetlerde oldugu gibidir.

3) Hamiline Yazili Konsimentolar ( To Order): Bu tür konsimentolara da, uygulamada az rastlanir. Bu tür konsimentolar, sadece senedin teslimi ile devreder hak sahibinin ispati, hamiline yazili sentlerde oldugu gibidir. Konsimentonun çesidi ne olursa olsun, senedin teslimi, malin teslimi hükmündedir. Bu yüzden, deniz yolu ile nakledilen esyanin mülkiyeti, konsimentonun devri ile bir baska sahsa intikal eder veya senedin terhini suretiyle esya üzerinde rehin hakki dogar.

Konsimento Türleri

1) Short Form Bills Of Lading

Yukarida belirtildigi üzere konsimento ayni zamanda bir tasima sözlesmesidir dogal olarak tasima sirketinin sartlarini içeren bu sözlesmenin tam metni konsimentolarin arka yüzünde küçük puntolu harflerle matbu olarak yer alir. Bu sözlesmeler muhtelif uluslararasi antlasmalarla belirlenmistir. Short form konsimentonun en belirgin özelligi sözlesme metninin belgenin arka yüzünde yerelmasidir. Arka yüzde yer almasi gereken sözlesme metninin kaynagina on yüzde deginilmekle yetinilmistir bu özelliginden dolayi bu tür konsimentoya "Blank Back" (arkasi bos) konsimento denir. Akreditifte aksine bir sart yoksa bankalar bu tür konsimentolari kabul eder.

2) Container Bills Of Lading

Konteynir, içine mal konularak kapatilan ve gümrükçe mühürlenen hafif metalden yapilma, dünya standartlarinda belirlenmis olcu ve tipleri olan büyük bir kutudur . Tasima konteynirlarla yapiliyorsa buna uygun matbu formu bulunan konteynir konsimentosu düzenlenir mallarin gemi sirketince kontrol edilmesi söz konusu olmadigindan konsimentodan mala ait ayrintilar yükletenin beyanina göre yazilir. Bu hususu belirten ibare "Shipper's Load And Count" seklindedir. Dolayisiyla konteynirlar ile sevkiyati alici sadece güvendigi saticilardan kabul etmelidir.

3) Liner Bill of Lading

Tarifeli sefer yapan gemilerle yapilan tasimacilikta kullanilir. Tarifeli sefer yapan gemilerde kalkis/varis saatleri, ugrayacaklari limanlar, yanasacaklari limanlara kadar her ayrinti belirli ve düzenlidir. Ayrica genellikle bir antlasmaya taraf olduklarindan bu antlasmanin ortak hüküm ve kolayliklarindan yararlanirlar. Güvenli tasima için tercih edilirler.

4) Through Bill of Lading

Iki liman arasindaki denizden tasimanin uzantisinda kara yolu ile tasima da varsa (önce karayolu sonra denizyolu) ve tanzim edilen konsimento malin bu tür aktarmali tasimasini kapsiyorsa buna Through Bill of Lading (tek konsimento) denir. Benzer amaçlar için düzenlenen birlesik tasima (Combined Transport) konsimentolari da vardir. Fakat bunlar navlun komisyonculari tarafindan tanzim olunur ve tasima süresince demir yolu olmayabilir oysa Through Bill of Lading'de mutlaka denizyolu parkuru bulunur ve belge gemi sirketi veya yetkili acentesi tarafindan tanzim edilir.

5)Charter Party Bill of Lading

Yükleten, geminin tümünü veya bir bölümünü bir sefer için kiraladiginda gemi sirketi ile Charter Party sözlesmesi yapar . Tasimanin ayrintilari ve sarta baglanan bazi riskler bu özel sözlesmeye tabidir.

Bu durumda düzenlenen konsimentoya "Subject To Charter Party" kaydi konulur. Sözlesme belirli bir sure için yapilirsa buna "Time Charter", belirli bir sefer için yapiliyorsa da buna "Trip Charter" sözlesmeleri denir.

Bu tür konsimentolarin bankalarca kabul edilmesi ancak akreditifte buna izin verilmesi sartiyla mümkündür. Hukuki nedenlerden dolayi bankalar bu tür konsimentoyu içeren vesaiki teminata almakta çekimser davranirlar, zira charter party navlun sözlesmeleri iki taraf arasinda yapilan özel bir sözlesmedir. Bu nedenle genel esaslarin üzerinde olup, anlasmazlik halinde öncelik tasirlar. Alici sözlesme ayrintilarindan haberi olmadigi için herhangi bir sorunda sözlesmenin bir maddesi alicinin aleyhine çalisabilir. Navlun ödenmediginde gemi sahibinin mallara el koyma hakki vardir.

6)Non-Negotiable Bill of Lading (Ciro Edilemez Konsimento)

Bazi durumlarda konsimentolar birkaç el degistirebilir sonuçta konsimento geminin varisinda alicin eline gelmeyebilir varis limaninda malin teslim isleminin gecikmeli olmamamsi için bazi denizcilik isletmelerince gelistirilen non-negotiable kullanilir. Bu belge dogrudan malin alicisi adina düzenlenir. Ciro edilemez. Belge temsil ettigi mallarin aliciya teslimi sorun yaratmaz.

7) Combined-Transport Bill of Lading(Birlesik Tasima Konsimentosu)

Bu belge, birden fazla (Multimodal) tasima araci ile gerçeklestirilen ve tasima sürecinde denizyolu bulunmasinda sart olmayan bir tasimaya ait konsimentodur. Navlun komisyonculari veya adina cto "Combined Trasport Operator" denen isletmecilerce düzenlenir.

Normal deniz konsimentolarinda görülen yükleme ve bosaltma limanlara ait bosluklar yerine, bu belgede teslim alma yeri (place of receipt) teslim etme yeri (place of delivery) haneleri görülür. Çünkü tasimanin özelligi itibariyle bu yerlerin liman olmasi gerekmez. Bu belgenin çift amaçli kullanimi için "Combined Transport Or Port To Port Shipment Bill of Lading" (Birlesik Tasima Ve Limandan Limana Tasima Konsimentosu) formu da mevcuttur.

Formda her iki tasima türü için kullanilmak üzere yükleme limani, bosaltma limani, teslim alma yeri ve teslim etme yeri haneleri bulunur.

Belge limandan limana tasimayi kapsiyorsa deniz konsimentosu niteliginde olacagindan gemi sirketince düzenlecegi tabiidir.

8) Tanker Bill of Lading (Tanker Konsimentosu)

Ham petrol, sivi yakit ve kimyevi maddelerin tasimasinda kullanilan tankerler için düzenlenen konsimentolardir. Dökme/sivi yükün tasimasi nedeniyle, isin geregine göre özel ibareler ve sartlar tasir.

9)2. Kaptan Makbuzu (Mate's Receipt)

Gemiye yüklenen mallara ait bir makbuzdan ibarettir. Mallari temsil etmedigi için mallar üzerinde tasarruf yetkisi vermez. Konsimento tanzimine kadar geçici bir belgedir. Yükleten bu belgeyi gemi acente sina ibraz ederek konsimento ile degistirir. Aktarmasiz tasimalarda ayni gruba dahil sirketler arasindaki alim-satim islerinde konsimento yerine kullanilabilir.